manda ve himaye ne demek?

"Manda" ve "himaye" terimleri, özellikle uluslararası ilişkiler ve tarih bağlamında, farklı anlamlara sahip olmakla birlikte, sıklıkla birbirleriyle bağlantılı olarak kullanılırlar. İkisi de bir devletin bir diğer devlet üzerindeki etkisini ve kontrolünü ifade eder, ancak uygulama biçimleri farklıdır.

Manda:

• Tanımı: Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra, Milletler Cemiyeti'nin denetiminde, savaştan yenik çıkan devletlerin eski kolonilerinin yönetimini Gelişmiş Müttefik Devletler'e (özellikle İngiltere ve Fransa) geçici olarak devretmesidir. Manda, tamamen bağımsızlıktan yoksun olmasına rağmen, kolonilerin tam sömürge statüsünden daha gelişmiş bir yönetim biçimini ima eder. Amaç, bu bölgelerdeki halkların kendi yönetimlerini kurabilecekleri seviyeye gelene kadar, eğitim ve altyapı geliştirerek onları bağımsızlığa hazırlamaktı. Ancak pratikte, çoğu manda alanı gerçek anlamda bağımsızlığa uzun yıllar ulaşamadı.

• Özellikleri:

  • Geçici yönetim: Manda yönetimi geçici olarak kabul ediliyordu, nihai hedef bağımsızlık olmakla birlikte, süre belirsizdi.
  • Milletler Cemiyeti denetimi: Milletler Cemiyeti, manda yönetimini denetlemesi ve bağımsızlık yolunda ilerlemenin sağlanması için sorumluydu. Ancak, bu denetim çoğu zaman yetersiz kaldı.
  • Sorumluluk: Manda alanının yönetimi emanet edilen devletin sorumluluğunda olsa da, Milletler Cemiyeti'nin standartlarını uygulamak zorundaydı.
  • Varyasyonlar: Manda yönetimi, farklı sınıflandırmalara sahipti (A, B, C) ve bu sınıflandırmalar manda alanının gelişmişlik düzeyine ve bağımsızlığa olan yakınlığına bağlıydı.

Himaye:

• Tanımı: Bir devletin, özellikle daha zayıf veya gelişmemiş bir devletin, iç ve/veya dış işlerindeki bir diğer devlet tarafından korunduğu ve onun tarafından yönetildiği bir durumdur. Himaye, manda sisteminden farklı olarak Milletler Cemiyeti denetiminde gerçekleşmeyebilir ve daha çok ikili anlaşmalarla belirlenir. Himaye altındaki devlet genellikle egemenliğini korur, ancak dış ilişkilerinde ve bazen iç işlerinde önemli ölçüde bağımlıdır.

• Özellikleri:

  • Bağımlılık: Himaye, bir devlet üzerinde diğer bir devletin belirgin bir etkisini gösterir.
  • Egemenliğin kısmi kaybı: Himaye altındaki devlet, egemenliğinin bir kısmını kaybeder.
  • İkili anlaşmalar: Himaye durumu genellikle iki devlet arasında yapılan bir anlaşmayla kurulur.
  • Değişken uygulama: Himaye, manda sisteminden daha geniş bir yelpazede uygulanabilir ve uygulama biçimi çok değişken olabilir.

Özetle:

Her iki kavram da bir devletin diğer bir devlet üzerindeki etkisini gösterir ancak manda, özellikle Birinci Dünya Savaşı sonrasında belirli bir uluslararası çerçeve içinde uygulanan, geçici ve bağımsızlığa yönelik bir sistemdir. Himaye ise daha genel bir terim olup, daha geniş bir yelpazede uygulanabilir ve bağımsızlığa giden bir yol olarak değil, daha çok bir koruma veya bağımlılık durumu olarak tanımlanabilir. Her iki sistem de sömürgecilik ve neo-sömürgecilik tartışmalarının önemli bir parçasıdır.